TUỔI 70 ĐỌC KHÓA HƯ NGỮ LỤC

TUỔI 70 ĐỌC KHÓA HƯ NGỮ LỤC

“Nhân Bất Vị Kỷ Thiên Tru Địa Diệt”

Đây là một câu nói cửa miệng của những kẻ có hành vi bất chính của người Trung Hoa, không biết nó xuất hiện từ bao giờ, và nó đã khuynh loát xã hội Trung Hoa một cách tàn khốc, hầu hết những người được gọi là “danh nhân” Trung Hoa đều ít nhất một lần trong đời đã nói hay nghĩ tới câu này và thực hiện nó một cách triệt để và tàn bạo mà đỉnh điểm là cái chết cả nhà Tả Bá Xa và Hoa Đà, cùng một câu nói nổi tiếng “Thà ta phụ người chứ không để người phụ ta.”. tiếp theo là sự kiện Huyền Vũ Môn, Lý Thế Dân Giết anh Kiến Thành, giết em Nguyên Cát để giành lấy ngai vàng… Cả một quá trình lịch sử của Trung Hoa được xây dựng như thế. Và 18 thế kỷ sau có một người Trung Hoa khác đồng tình và thực hiện một cách chỉnh chu quan điểm chết tiệt này: Mao Trạch Đông.

Kết hợp với Nho Giáo, quan điểm nửa vời “nhân bất vị kỷ thiên tru địa diệt” theo gót chân xâm lược tràn vào Đại Việt gây không ít hệ lụy cho dân tộc hiền hòa này.

Nhưng…thực ra đây là một câu trong “Phật thuyết thập thiện nghiệp, nhân sinh vị kỷ, thiên kinh địa nghĩa, nhân bất vi kỷ, thiên tru địa diệt” [1].出处是佛说十善业道经，

人生为己，天经地义，人不为己，天诛地灭。có nghĩa là mọi hành vi trong cuộc sống dù tích cực hay tiêu cực đều vì mình, đó là đạo nghĩa của trời đất. Người không tu dưỡng bản thân thì trời không dung đất không tha

Khoác lên mình chiếc áo quân vương từ năm 8 tuổi và cho đến lúc trưởng thành khi thực sự nắm trọn quyền lực trong tay vua Trần Thái Tông đã chứng kiến không ít những thàm cảnh bi đát của dân tộc vì những động thái tranh giành quyền lực và củng cố quyền lực, bản thân người cũng chính là thủ phạm vừa là nạn nhân. 

Nhưng tính cách của người Âu Lạc khế hợp cùng tư tưởng Đạo Bụt và…

TRẦN THÁI TÔN (16.6-1218 - 1-4-1277)

Thông thường những vương triều thường bắt đầu bằng những con người trưởng thành và có một khả năng vượt trội nào đó. Nhưng vương triều nhà Trần lại bắt đầu từ một người còn rất trẻ. Trần Cảnh, ông lên ngôi Hoàng đế lúc 8 tuổi (1226) bởi sự “nhường ngôi” của vợ là Lý Chiêu Hoàng. Một sự chuyển giao triều đại khá êm thấm, nhưng phía sau nó là những âm mưu vô cùng khốc liệt. Nói đúng hơn là ông bị đặt lên ngôi vua. Những tưởng ông sớm trở thành những con rối trong những âm mưu phế lập. Nhưng không phải thế, là một con người cực kỳ thông minh và đầy lòng nhân ái, vua Trần Thái Tôn nhanh chóng trở thành một ông vua đầy dũng lược và cũng đầy lòng từ bi khi ông đã chứng kiến quá nhiều những âm mưu thủ đoạn tàn khốc của người chú ruột. Trần Thủ Độ. (một Tào Tháo thứ cấp) Đã vậy khi lên ngôi vua chưa được hai năm, ông vua non trẻ ấy phải lãnh đạo một cuộc nội chiến khốc liệt. Vua Trần Thái Tôn đã sớm nhận ra nguy cơ của giòng họ sẽ gặp phải và phía bên kia biên giới, đế quốc Nguyên Mộng đang giương cặp mắt cú vọ vào Đại Việt. Và ông vua trẻ tuổi ấy đã làm cho hậu thế, không riêng gì Việt Nam mà cả thế giới, phải kinh ngạc. Đi tu. Và con đường tu hành của ông đã đưa ông trở thành một ông vua cư sĩ thứ ba của lịch sử, sau Lý Thánh Tông (1023-1072) và Lý Nhân Tông (1066-1127), vương triều của ông khai sáng là một vương triều sáng chói nhất trong lịch sử đất nước trên mọi phương diện.

Phải đối diện với muôn ngàn khó khăn trước gia tộc, với bản thân và vị trí của một ông vua trong thế nước chưa ổn định và nguy cơ bị xâm lược. Nhưng cái nguy hiểm nhất chính là sự manh nha một tư tưởng Nho Gia, hậu quả còn sót lại của một nền văn hóa nô dịch kéo dài cả ngàn năm, mà vương triều nhà Lý chưa quét sạch. Sau những tháng ngày tìm kiếm, suy tư. Khóa Hư Lục ra đời chuyển hóa đến tận gốc rễ cái quan điểm “nhân bất vị kỷ thiên tru địa diệt”. Đọc những bài kệ ông viết trong Khóa Hư Lục, hậu nhân sẽ nhận ra Người đã tiếp nhận văn hóa Trung Hoa một cách hoàn hảo, nhưng Người vẫn là người của văn hóa Đại Việt

Khóa Hư Lục đánh sập khái niệm “tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ” của Nho Gia bằng khái niệm “văn, tư, tu” của Phật gia với tư cách của một ông vua, một ông quan, một ông tướng mà trước nhất va trên hết là một con người.

Khóa Hư Lục, có thể được xem như là một trong những tác phẩm mở đầu cho nền văn học Việt Nam, nội dung tác phẩm nhằm tự thức tỉnh mình trước trách nhiệm đối với bản thân, với dân tộc. Tác phẩm được viết bằng chữ Hán với lối văn biền ngẫu xen kẻ là những bài kệ. Ở đây không dám lạm bàn về giá trị văn học của tác phẩm. Tôi chỉ muốn tách ra những bài kệ mà vua Trần Thái Tôn đã đưa vào tác phẩm như là những bài thơ (kệ) cần nên thưởng thức, hơn nữa là học tập. Bốn ngọn núi Sinh, Lão, Bệnh, Tử mà con người phải vượt qua xem chừng rất ư hung hiểm. Không phải hung hiển vì đường đi trắc trở vách đá cheo leo, mà hung hiểm vì cái tâm ta không yên tĩnh. Bản thân nhà vua cũng đã từng trãi qua những đau đớn dằn vật vì những biến cố riêng tư và của cả một gánh nặng trách nhiệm phải gánh vác trên vai trong thế nước rối bời. Không có một cái tâm trong sáng và yên tĩnh thì không thể nào có thể vượt qua. Hiểu điều đó, trên cương vị của một con người, một quân vương. Bất cứ vị trí nào người cũng thấu hiểu vai trò mình, vừa an tĩnh vượt qua vừa dẫn đường chỉ lối cho cả một dân tộc mà người có trách nhiệm phải bảo vệ và nhất là phải đem đến một cái tâm an lạc cho đồng bào mình.

TỨ SƠN

Tứ sơn tiêu bích vạn thanh tùng

Liễu ngộ đô vô vạn vật không

Hỷ đắc lư nhi tam cước tại*

Mạch ky đà sấn thướng cao phong

Trần Thái Tôn

Tùng xanh xanh vách núi

Muôn vật rồi cũng không

Tung tăng lừa ba cẳng

Lên đến đỉnh cao phong

Quán Tâm Nguyễn Hiền Nhu

* Lấy trong câu Tam cước lô tử lộng đề hành. Bộ bộ liên hoa sấn túc sanh. (Con lừa ba cẳng chạy tung tăng. Mỗi bước mỗi hoa sen đỡ lấy) ý nói là người đã thấu hiểu chân lý.

生 相

眞 宰 燻 陶 萬 象 成

本 來 非 肇 又 非 萌

只 差 有 念 亡 無 念

卻 悖 無 生 壽 有 生

鼻 濁 諸 香 舌 貪 味

眼 盲 眾 色 耳 聞 聲

永 為 浪 蕩 風 塵 客

日 遠 家 鄉 万 裡 程

陳 太 宗

Sinh Tướng

Chân tể huân đào vạn tượng thành

Vãn lai phi triệu hựu phi manh

Chỉ si hữu niệm vong vô niệm

Khước bội vô sinh thụ hữu sinh

Tỵ trước chư hương, thiệt tham vị

Nhãn manh chúng sắc, nhĩ văn thinh

Vĩnh vi lãng đãng phong trần khách

Nhật viễn gia hương vạn lý trình

Trần Thái Tông

Cõi Sống

Máy trời muôn việc đúc lung tung

Đi đến đâu ngoài sắc với không

Tưởng có mà quên là hổng có

Chẳng không rồi lạ hóa ra không

Lưỡi tê vị ngọt tai ù tiếng

Mắt lóa theo hình, mũi ngạt hương

Lầm choán bụi đời chi mãi thế

Quê nhà muôn dặm bóng chiều buông

Quán Tâm Nguyễn Hiền Nhu

老 相

人 生 在 世 若 浮 漚

壽 夭 因 天 莫 妄 求

景 逼 桑 柚 相 晌 晚

身 如 穧 柳 謝 經 秋

青 凋 積 日 潘 郎 鬢

白 變 當 年 呂 妄 頭

世 事 滔 滔 魂 不 故

夕 陽 西 炤 水 東 流

陳 太 宗

HỰU KỆ VÂN

Lão Tướng

Nhân sinh tại thế nhược phù âu

Thọ yểu nhân thiên mạc vọng cầu

Cảnh bức tang du tương hướng vãn

Thân như bồ liễu tạ kinh thu

Thanh điêu tích nhật Phan Lang mấn

Bạch biến đương niên Lã Vọng đầu

Thế sự thao thao hồn bất cố

Tịch dương tây chiếu thủy đông lưu

Trần Thái Tôn

Tướng Già

Đời người như là bọt nước

Mong gì chết sớm, sống lâu

Cảnh nương dâu nhòe nắng tắt

Thân bồ liễu đẫm sương thu

 Phan Lang thôi xanh mướt tóc

Lã Vọng đã bạc phơ đầu

Vướng víu chi đời lộn xộn

Ráng chiều, nước chảy về đâu

Quán Tâm Nguyễn Hiền Nhu

病 相

陰 陽 愆 德 本 相 因

變 作 災 屯 及 世 人

大 抵 有 身 方 有 病

若 完 無 病 亦 無 身

靈 丹 漫 詫 長 生 術

良 藥 難 零 不 死 春

早 愿 遠 離 魔 景 界

回 心 向 道 養 天 真

陳 太 宗

DIỆC HỮU KỆ VÂN

(trong phần nói về Bệnh)

Âm dương khiên đức bản tương nhân

Biến tác tai truân cập thế nhân

Đại để hữu thân phương hữu bệnh

Nhược hoàn vô bệnh diệc vô thân

Linh đan mạn sá trường sinh thuật

Lương dược nan linh bất tử xuân

Tảo nguyện viễn ly ma cảnh giới

Hồi tâm hướng đạo dưỡng thiên chân

Trần Thái Tôn

Tướng Bệnh

Hên xui cùng nhau tiếp bước

Cuộc chơi dính mãi nỗi sầu

Có thân cho nên có bệnh

Không xác mới là không đau

Tự dối xuân xanh còn mãi

Khéo lừa toa thuốc sống lâu

Thôi rời cõi ma cho lẹ

Đi theo đường đạo hết rầu

Quán Tâm Nguyễn Hiền Nhu

死 相

擺 蕩 狂 風 括 地 生

漁 翁 醉 裏 釣 舟 橫

四 垂 雲 合 陰 梅 色

一 派 波 翻 鼓 動 聲

雨 腳 陣 催 飄 歷 歷

雷 車 輪 轉 怒 轟 轟

暫 時 廛 斂 天 籩 淨

月 落 長 江 夜 幾 更

陳 太 宗

HỰU HỮU KỆ VÂN

(trong phần nói về Tử)

Bãi đãng cuồng phong quát địa sinh

Ngư ông túy lúy điếu chu hoành

Tứ thùy vân hợp âm mai sắc

Nhất phái ba phiên cổ động thanh

Vũ cước trận thôi phiêu lịch lịch

Lôi xa luân chuyển nộ oanh oanh

Tạm thời, triền liễm: thiên biên tĩnh

Nguyệt lạc trường giang dạ kỷ canh

Trần Thái Tôn

Chết

Gió đâu cuốn tung trời đất

Thuyền quay say khướt ông chài

Mây đen bốn bề vây bủa

Sóng gầm một trận ra oai

Gió gào, mưa tuôn xối xả

Sấm giăng, chớp giật liên hồi

Một thoáng trời yên sóng lặng

Canh khuya trăng chiếu sông dài

Quán Tâm Nguyễn Hiền Nhu

Sự thay đổi liên tục của vạn pháp, trong đó có con người, là tương sinh tương thuộc cùng nhau sinh sôi, nảy nở và lụi tàn. Chỉ có cái tâm tĩnh lặng mới yên lành vượt qua được cái vòng xoay của của vạn pháp. Năm bài thơ trên là năm bài kệ trong quyển thượng của Khóa Hư Lục nhằm cô đọng lại lời giảng về bốn ngọn núi Sinh, Lão, Bệnh, Tử.

Các phẩm khác cũng thế, Người giải thích cặn kẻ và kết lại bằng một bài kệ để dễ thuộc, dễ thực hành.

Khóa Hư Lục được chia thành ba quyển Thượng, Hạ:

- Quyển Thượng: Gồm Các Phẩm:

Tứ Sơn

Phổ Thuyết Sắc Thân

Phổ Khuyến Phát Bồ Đề Tâm

- Quyển Trung: Gồm Các Phẩm:

Giới Sát Sinh Văn

Giới Thâu Đạo Văn

Giới Sắc Văn

Giới Vọng Ngữ Văn

Giới Tửu Văn

Giới Định Tuệ Luận

Thu Giới Luận

Niệm Phật Luận

Tọa Thiền Luận

Tuệ Giáo Giám Luận

Thiền Tông Chỉ Nam Tự              

Kim Cang Tam Muội Kinh Tự

Lục Thì Sám Hối Khoa Nghi Tự

Phổ Thuyết Hướng Thượng Nhất Lộ

Ngữ Lục Vấn Đáp Môn Hạ

Niệm Tụng Kế

- Quyển Hạ:

Lục Thì Sám Hối Khoa Nghi

Đọc toàn bộ Khóa Hư Ngữ Lục ta thấy. Người đã tự nhìn lại bản thân mình với những gì đã xãy ra và nhận ra từ đó những hình thái vô thường của một kiếp người với những phù hoa, ảo anh từ thân xác, cái ăn, cái mặc cho đến cái phẩm hàm chức sắc của ông quan và cuối cùng là cái vương vị của một ông vua. Người đã nhận ra mọi tranh thủ cho những phù hoa ảo ảnh ấy là vô nghĩa, mà nó lại là nguyên nhân cho mọi thứ khổ đau của một con người, một giòng họ, một cộng đồng và cao hơn nữa là cả một dân tộc. Để giải quyết rốt ráo mọi mâu thuẩn ấy, chỉ còn có một cách là dân tộc ấy từ một con người riêng lẻ cho đến một ông vua, trước nhất phải là một con người đích thực, một con người sống hòa đồng trong một nhất thể cộng sinh. Khóa Hữ Lục được hình thành trong mục đích ấy và Người là người đầu tiên thực hiện con đường ấy một cách nghiêm cẩn nhất để dẫn đường toàn dân tộc đi theo. Và cái khái niệm “nhân bất vị kỷ thiên tru địa diệt” được nói ra và hành xử theo một hướng ngược lại hoàn toàn, tốt đẹp hơn, đúng đắn hơn và tử tế hơn dưới ánh sáng của Khóa Hư Ngữ Lục, theo bước chân vua Trần Thái Tôn đi gần suốt vương triều nhà Trần, cho đến khi Hồ Quý Ly xuất hiện,.

Người không thương mình là người luôn phùn mang nhọn mõ với người chung quanh, lạm sát sinh, thực vật, hủy hoại lương thực thực phẩm, bốc vét tiền tài của cải danh vọng vào cho bản thân, móc moi thổ địa, vơ vét trời cao. Tức là bốc hốt cái phiền lụy, cái bệnh tật vào cho chính bản thân và đau khổ vì nó, chết vì nó. Đó là khái niệm “nhân bất vị kỷ thiên tru địa diệt” mà Khóa Hư Ngữ Lục biện giải bằng bốn câu sau của bài kệ Tướng Sinh:

Tỵ trước chư hương, thiệt tham vị

Nhãn manh chúng sắc, nhĩ văn thinh

Vĩnh vi lãng đãng phong trần khách

Nhật viễn gia hương vạn lý trình

Lưỡi tê vị ngọt tai ù tiếng

Mắt lóa theo hình, mũi ngạt hương

Lầm choán bụi đời chi mãi thế

Quê nhà muôn dặm bóng chiều buông

Và Người tự cảnh báo:

Nhất phiến bạch vân hoành cốc khẩu

Ký đa quy điểu tận mê sào

Trần Thái Tôn

Mây trắng một vầng qua cửa động

Nơi  đâu  là  tổ  để  chim  về.

Để rồi Con đường Khóa Hư Ngữa Lục ấy sáng soi cho vua con Trần Thánh Tông

幸 安 邦 府

朝 遊 浮 雲 嶠

暮 宿 明 月 鸞

忽 然 得 佳 趣

萬 象 生 毫 端

HẠNH AN BANG PHỦ

Triêu du phù vân kiệu

Mộ túc minh nguyệt loan

Hốt nhiên đắc giai thú

Vạn tượng sinh hào đoan

Trần Thánh Tôn.

CHƠI AN BANG PHỦ

Mây sáng lửng lờ vui đỉnh núi

Trăng soi vụng biển giấc đêm khuya

Bổng nhiên hứng thú như về đến

Thơ theo ngọn bút lại tuôn về

Quán Tâm Nguyễn Hiền Nhu

Đây là một nhà thơ thực thụ chứ không phải là một ông vua. Buổi sáng đi chơi, chơi với mây trên đỉnh núi, buổi tối ngủ, ngủ dưới ánh trăng soi trên vụng biển, nhà thơ Trần Thánh Tôn đã cảm thụ tối đa cảnh trí của núi sông. Trăng ấy, mây kia, đỉnh núi nọ, vụng biển này. Tất cả hoà quyện với tấm lòng của nhà thơ, tuôn trào những xúc cảm một cách tự nhiên và thơ đến. Hai mươi từ. Chỉ ngần ấy đã diễn đạt hết những huyền vi của tạo hóa “Vạn tượng sinh hào đoan”. Kể cả khi cùng con là vua Trần Nhân Tôn lãnh đạo chiến thắng hai cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông

Xã tắc lưỡng hồi lao thạch mã

Sơn hà thiên cổ điện kim âu

Xã tắc hai phen bon ngựa đá

Non sông thiên cổ vững âu vàng

Trần Thánh Tôn

Hai câu mừng ngày đất nước sạch bóng quân xâm lược. Không tìm thấy bất cứ một hơi hướm của anh hùng ca, mà chỉ nói lên cái lẽ vững bền tự nhiên, vững bền của chính nghĩa, một sự bền vững được sự góp sức của cả một dân tộc cùng chung ý chí và sự yễm trợ hết lòng của con ngựa đá, một biểu tượng tuyệt vời cho sự cộng sinh. Nhà thơ Trần Thánh Tôn đã thể hiện vai trò nhà thơ của mình và khi về lại Thiên Trường sau khi cùng vua con là Trần Nhân Tôn quét sạch bóng quân thù.

幸 天 長 宮

景 清 幽 亦 物 清 幽

十 一 仙 洲 此 一 洲

百 部 笙 歌 禽 百 舌

千 行 奴 僕 橘 千 頭

月 無 事 照 人 無 事

水 佑 秋 涵 天 佑 秋

四 海 已 清 塵 已 靜

今 年 遊 勝 昔 年 遊

HẠNH THIÊN TRƯỜNG HÀNH CUNG

Cảnh thanh u vật diệc thanh u

Thập nhất tiên châu  thử nhất châu

Bách bộ sênh ca, cầm bách thiệt

Thiên hàng nô bộc, quất thiên đầu

Nguyệt vô sự chiếu nhân vô sự

Thủy hữu thu hàm thiên hữu thu

Tứ hải dĩ thanh trần dĩ tĩnh

Kim niên du thắng tích niên du

Trần Thánh Tôn

Cảnh vật nơi này yên ả quá

Non sông gom lại một tiên châu

Sáo đàn trăm điệu, chim ca hót

Cam quýt ngàn cây, lính đứng hầu

Trăng tĩnh lặng soi, người tĩnh lặng

Trời đầy thu biếc, nước đầy thu

Bụi thôi mù, biển thôi trào sóng

Vui chuyến đi nay nhớ chuyến nào

Quán Tâm Nguyễn Hiền Nhu

Lời thơ của một đấng quân vương mà không nhìn thấy bóng dáng của một ông vua. Có chăng là một hàng lính hầu, những anh lính ngọt lừ múi quýt, múi cam không còn hàng chữ Sát Thát trên cánh tay. Chỉ có thể thấy ở đó một cái tâm an nhiên vừa cho chính bản thân mình mà còn là một an nhiên cho cả một dân tộc, một đất nước với những hình thái rờn xanh của sự thanh bình. Sự an nhiên đó đã mang những hình ảnh vô cùng dung dị và tuyệt đẹp của quê hương. Nhưng trên hết, vua Trần Thánh Tôn là một nhà thơ. Nếu như vị trí nhà vua là một sự an bài, thì vị trí cư sĩ của vua Trần Thánh Tôn như là để tôn tạo cho cao thêm vị trí của nhà thơ. Trong những đấng quân vương là nhà thơ thì có lẽ vua Trần Thánh Tôn là người thơ nhất.

     門 空 塵 掩 徑 生 苔

白 晝 沈 沈 少 往 來

萬 紫 偏 紅 空 爛 漫

春 花 如 許 為 誰 開

Cung Viên Xuân Nhật Ức Cựu

Môn không trần yễm kính sinh đài

Bạch trú trầm trầm thiểu vãng lai

Vạn tử kinh hồng không lạn mạn

Xuân hoa như hứa vị thùy khai

Cửa trống mờ rêu, nhòa dấu bụi

Ngày chừng như ít kẻ tìm thăm

Muôn hồng nghìn tía còn nguyên sắc

Có hẹn cùng ai để nở chăng

Quán Tâm Nguyễn Hiền Nhu

夏 景

窈 窕 花 堂 晝 影 長

苛 花 吹 起 北 窗 涼

園 林 雨 過 綠 成 幄

三 兩 蟬 聲 鬧 夕 陽

Hạ Cảnh

Yểu điệu hoa đường trú ảnh trường

Hà hoa xuy khởi bắc song lương

Viên lâm vũ quá lục thành ác

Tam lưỡng thiền thanh náo tịch dương

Nắng đùa yểu điệu thềm hoa

Gió từ song bắc la đà hương đưa

Vườn lên sắc biếc, tạnh mưa

Tiếng ve rộn rả lưa thưa bóng chiều

Quán Tâm Nguyễn Hiền Nhu

題 玄 天 洞

雲 掩 玄 天 洞

煙 開 白 帝 家

步 虛 空 寂 寞

鳥 散 落 山 花

Đề Động Huyền Thiên

Vân yễm Huyền Thiên động

Yên khai Bạch Đế gia

Bộ hư không tịch mịch

Điểu tán lạc sơn hoa

Mây che động Huyền mờ ảo

Khói trên điện Ngọc dần loang

Câu kinh chìm trong tịch mịch

Chim bay rụng cánh hoa tàn

Quán Tâm Nguyễn Hiền Nhu

Tự Đề

Thu quang hữu bút mạc hình dung

Khích mục sơn hà xứ xứ đồng

Nhất phái Tào khê hàn trạm trạm

Thiên niên Hùng nhĩ bích trùng trùng

Đăng lung chàng phá Kim Cương quyển

Lộ trục hồn thôn lật cức bông

Dục thức cá trung đoan đích ý

Tân la dạ bán nhật đầu hồng

Tuệ Trung Thượng Sĩ

Khó lòng tả được ánh thu

Non sông muôn vẻ ngẩng đầu mà trông

Suối Tào khê nước lạnh lùng

Nghìn năm Hùng nhĩ vẫn trùng trùng xanh

Kim cương đèn chiếu long lanh

Cột  trần ai  nuốt  tấm  phên  xù  xì

Muốn  tìm  biết  ý  gì  đây

Khuya Tân la chợt ửng đầy ánh dương

Quán Tâm Nguyễn Hiền Nhu

Chiếu Thân

Tiêu đầu lậu ngạch bị kim bào

Ngủ thất niên gian thị xưởng tào

Túng đả siêu quần kiêm bạt tụy

Nhất hồi phóng hạ nhất hồi cao

Tuệ Trung Thượng Sĩ

Khi mặc được áo bào vàng thì đã bưu đầu sứt trán

Còn ta thì năm bảy năm nay cứ xay lúa, giả gạo

Tha hồ mà xoay cối ào ào, gỏ vành cối bung bung

Cứ một nhát hạ xuống thì có một nhát lên cao

Quán Tâm Nguyễn Hiền Nhu

Tôi không có đủ những hiểu biết cần thiết để hiểu hết thơ Tuệ Trung và tôi cũng không có điều kiện để đọc hết những gì ông để lại. Nhưng có một điều là khi đọc thơ ông tôi có một cảm giác rất lạ. Mọi thứ mà tôi cố sức tranh thủ cho bằng được bổng dưng trở nên mơ hồ. Tôi có cảm giác đang ở đây với cỏ cây, hoa lá với muôn loài, chân chạm vào mặt đất, trên đầu là một bầu trời xanh ngắt có trăng sao khi đêm về, có nắng hồng khi ngày đến, thỉnh thoảng mây mưa, thỉnh thoảng cánh chim bay. Mắt tôi nhìn thấy những cái trước mắt, tai tôi nghe thấy những tiếng cuộc đời vọng tới, mũi tôi hít thở không khí chung quanh đầy ắp hơi thở của cuộc đời, là da tôi ấm từng tia nắng, mát từng hạt mưa, thấm từng cơn gió... Cái thiền viện, mà tôi ngỡ là như có đã không còn, nhưng không gian thiền viện thì trùm khắp. Tôi bắt đầu hiểu được chút ít về an nhiên và tự tại. Sự biến thiên của vũ trụ, sự tương thuộc của muôn loài. Tất nhiên, cũng mang theo một chút kiêu bạt, không phải là một thứ kiêu bạt của một lãng tử giang hồ mà là một chút kiêu bạt âm thầm của những người đã nhận ra mình được sống và đang sống.

Với những câu thơ trên, Tuệ Trung Thượng sĩ đã tỏ rõ và chỉ ra một thái độ sống dung dị đúng mực dưới ánh sáng của Khóa Hư Ngữ Lục

惟詩可勝金

古來何物不成土？
死後惟詩可勝金。

Duy thi khả thắng kim

Cổ lai hà vật bất thành thổ?

Tử hậu duy thi khả thắng kim.

Trần Quốc Toại

Chỉ có thơ là hơn vàng

Chết xuống vật gì không hoá đất?

Riêng thơ để lại quý hơn vàng.

Huệ Chi

勝封侯

簑笠五湖榮佩印，
桑麻蔽野勝封侯。

Thắng phong hầu

Soa lạp Ngũ Hồ vinh bội ấn,

Tang ma tế dã thắng phong hầu.

Trần Quốc Toại

Hơn cả bậc phong hầu

Tơi nón Ngũ Hồ hơn giữ ấn,

Dâu gia đầy nội vượt phong hầu.

Cao Huy Giu

Trần Quốc Toại, một hoàng thân trẻ tuổi, đã gạt phắt mọi ưu thế xuất thân của mình để sống trọn vẹn với tư cách của một con người.

Và hãy đọc, Trần Quang Khải;

Đoạt sáo Chương Dương độ

Cầm hồ Hàm Tử quan

Chỉ hai câu thôi đã nói lên hết một ý chí chiến đấu khế hợp tuyệt vời cùng tư tưởng cộng sinh vốn là hai thái độ đối nghịch nhau như nước với lửa. Cái gì đã là nên điều này nếu như Khóa Hư Ngữ Lục không xuất hiện và được vận dụng một cách chỉnh chu nghiêm cẩn.

Đoạt sáo để tiêu diệt phương tiện gây chiến của địch, Nhưng cầm hồ (bắt giặc) chớ không Sát hồ (giết giặc) để tỏ rõ đức hiếu sinh để “đế tứ thứ dân” (vua lo cho dân) được “ức vạn niên xuân” (nhà nhà chào đón mùa xuân)

Những nhân vật lịch sử kiệt hiệt trong vương triều nhà Trần luôn luôn đi dưới ánh đuốc của Khóa Hư Ngữ Lục. Và con dân Đại Việt cũng không vì thế mà không đi theo lối sống của những người dẫn đường mẫu mực. Và họ đã làm nên một cuộc sống hòa bình mà cả thế giới phải nghiêng đầu thán phục.

Trong suốt vương Triều nhà Trần từ 1226 – 1357, tức là hơn 13 thập kỷ, một quốc gia nhỏ bé nhưng chứa đựng một dân tộc hiền hòa nhưng vô cùng dũng cảm. Sự can trường của họ không chỉ để chiến đấu chống lại cái ác mà còn chiến đấu chống lại chính tham vọng của bản thân.

Không ngủ được, trăn trở mãi với những bát nháo lu bù của cuộc sống và không hiểu sao tôi lại đọc Khóa Hư Ngữ Lục, một cuốn sách mà đúng lý ra tôi phải đọc cách đây 50 năm. Hôm nay sức tàn, lực đã kiệt, mà thế nước đang chông chênh, vận khí suy đồi, núi tàn, sông biển bẩn. Ánh sáng này đã làm tôi hối tiếc. Giá như…

Thôi thì còn lại cái thân tứ đại còm cõi và hết date này, cố gieo thêm chủng tử tốt lành cùng lời ước hẹn khi nhắm mắt xuôi tay:

Ba mươi năm nữa ta quay lại

Làm người tử tế giữa nhân gian

Phương cương trí lực, tâm trong sáng

Hưng Việt thu hồi lại Lĩnh Nam

Rạch Giá 25.11.2017

Quán Tâm Nguyễn Hiền Nhu